ММО-40, 10-р анги
Бодлогын тоо: 6 Хугацаа: 540 мин
1. $m\in\mathbb{N}$, $(m,6)=1$ байг. $S_{m}$ нь $m$-ээс бага $m$-тэй харилцан анхны натурал тоонуудын олонлог ба $\displaystyle \sum\limits_{n\in S_{m}}\frac{1}{n}=\frac{A}{B}$, $A$, $B\in\mathbb{N}$ бол $m^{2}\mid A$ гэж батал.
Заавар Бодолт
Заавар.
Бодолт. $\displaystyle A=B\sum\limits_{n\in S_{m}}\dfrac{1}{n}=Bm\sum\limits_{(n\in S_{m},~n<\frac{m}{2})}
\left(\dfrac{1}{n}\cdot\dfrac{1}{m-n}\right)$ ба $(m,6)=1$ тул
$$6\cdot\kern-13pt\sum\limits_{n\in S_{m}, n < m/2}\kern-13pt n^{-1}\cdot (m-n)^{-1}\equiv 3\cdot\sum\limits_{n\in S_{m}} n^{-1}(m-n)^{-1}\equiv 0\pmod{m}$$
гэж батлахад хангалттай. $(m-n)^{-1}\equiv -n^{-1}\pmod{m}$,
$$S_{m}=\{n^{-1}\mid n\in S_{m}\}\pmod{m}=\{2n\mid n\in S_{m}\}\pmod{m}$$
гэдгийг тооцвол
\begin{align*}
3\sum\limits_{1\in S_{m}}n^{-1}(m-n)^{-1}&\equiv -3\sum\limits_{n\in S_{m}}(n^{-1})^{2}\\
&\equiv -3\sum\limits_{n\in S_{m}}n^{2}\\
&\equiv\sum\limits_{n\in S_{m}}n^{2}-\sum\limits_{n\in S_{m}}(2n)^{2}\\
&\equiv 0\pmod{m}
\end{align*}
болж батлагдав.
2. $S=\{1,2,\dots,n\}$ ба $A_1,A_2,...,A_m$ нь $S$-ийн $k$ элементтэй дэд олонлогууд,
$B_1,B_2,\dots,B_m$ нь $\ell$ элементтэй дэд олонлогууд ба
$k+\ell\le n$ байг. Хэрэв дурын $i\ne j$ хувьд $A_i\cap B_i=\varnothing$ ба $A_i\cap B_j\ne\varnothing$
байдаг бол $m\le C_{k+\ell}^{\ell}$ гэж батал.
Заавар Бодолт
Заавар.
Бодолт. $S$ олонлогийн ямар нэг $\pi$ сэлгэмлийг авъя. Хэрэв $\pi$ сэлгэмэлд $A_{i}$-ийн бүх элемент, $B_{i}$-ийн элементүүдийн өмнө ордог бол $\pi$-г $i$-р төрлийнх гэе. Одоо $\pi$ нь нэгэн зэрэг $i$ ба $j$-р төрлийнх байж болохгүйг баталъя. Эсрэгээс нь $\pi$ нь $i$ ба $j$-р төрлийнх байг. $x_{i}$ нь $A_{i}$-ийн $\pi$ дэх хамгийн сүүлчийн элемент, $x_{p}$ нь $A_{p}$-ийн $\pi$ дэх хамгийн сүүлчийн элементийг тус тус тэмдэглэж байг.
Хэрэв $x_{i}$ нь $x_{j}$-ээс хойш байрладаггүй бол $A_{i}\cap B_{j}=\varnothing$ болох тул зөрчил үүснэ.
Иймд $\pi$ нь зөвхөн нэг л төрлийнх байж болно. Одоо $i$-р төрлийн сэлгэмэлийн тоог олъё.
Энэ нь
$$C_{n}^{k+\ell}\cdot(n-k-\ell)!\cdot k!\cdot \ell!=\frac{n!}{C_{k+\ell}^{k}}$$
Эдгээрийг нэмэхэд батлах зүйл батлагдана.
3. $ABCD$ гүдгэр дөрвөн өнцөгтийн $AC$, $BD$ диагоналийн дундаж цэгүүдийг харгалзан $P$, $Q$; $PQ$ шулууны $AB$, $CD$-тэй огтлолцох цэгүүдийг харгалзан $N$, $M$ гэе. Тэгвэл $NAP$, $NBQ$, $MQD$, $MPC$ гурвалжнуудыг багтаасан тойргууд нэг цэгт огтлолцохыг батал.
Заавар Бодолт
Заавар.
Бодолт. Диагоналиудын огтлолцлын цэгийг $O$ гэе. $ANP$, $POQ$
гурвалжнуудыг багтаасан тойргууд $K$ цэгт огтлолцдог байг.
$\measuredangle OQP=\measuredangle OKP$, $\measuredangle BNP=\measuredangle AKP$ учир $$\measuredangle ABO=180^\circ -(\measuredangle BNP+\measuredangle OQP)=180^\circ-(\measuredangle AKP + \measuredangle OKP)=180^\circ-\measuredangle AKO$$ буюу $ABOK$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Яг ижил аргаар $NBQK$ нэг тойрог дээр оршино. $\measuredangle BQK=180^\circ-\measuredangle OPK=\measuredangle APK$ ба $\measuredangle KBQ=\measuredangle OAK$ гэдгээс $$\triangle APK\sim\triangle BQK\Rightarrow\frac{AK}{BK}=\frac{BQ}{AP}=\frac{BD}{AC}$$ ба $\measuredangle DBK=\measuredangle CAK$ учир $\triangle ACK\sim\triangle BDK$ $\Rightarrow$ $\measuredangle OCK=\measuredangle ODK$ болж $OCDK$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Эндээс $$\measuredangle KDC=\measuredangle POK=\measuredangle PQK=180^\circ -\measuredangle KQM$$ буюу $KQMD$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Бас $\measuredangle KCM=\measuredangle KOD=\measuredangle KPQ$ буюу $PCMK$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Үүгээр бодлого бодогдов.
$\measuredangle OQP=\measuredangle OKP$, $\measuredangle BNP=\measuredangle AKP$ учир $$\measuredangle ABO=180^\circ -(\measuredangle BNP+\measuredangle OQP)=180^\circ-(\measuredangle AKP + \measuredangle OKP)=180^\circ-\measuredangle AKO$$ буюу $ABOK$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Яг ижил аргаар $NBQK$ нэг тойрог дээр оршино. $\measuredangle BQK=180^\circ-\measuredangle OPK=\measuredangle APK$ ба $\measuredangle KBQ=\measuredangle OAK$ гэдгээс $$\triangle APK\sim\triangle BQK\Rightarrow\frac{AK}{BK}=\frac{BQ}{AP}=\frac{BD}{AC}$$ ба $\measuredangle DBK=\measuredangle CAK$ учир $\triangle ACK\sim\triangle BDK$ $\Rightarrow$ $\measuredangle OCK=\measuredangle ODK$ болж $OCDK$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Эндээс $$\measuredangle KDC=\measuredangle POK=\measuredangle PQK=180^\circ -\measuredangle KQM$$ буюу $KQMD$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Бас $\measuredangle KCM=\measuredangle KOD=\measuredangle KPQ$ буюу $PCMK$ дөрвөн өнцөгт тойрогт багтана. Үүгээр бодлого бодогдов.
4. $1,2,\dots,n$ тоонуудын $\forall k$ $(1\le k\le n)$ хувьд $|a_k-k|=0$, эсвэл 1, эсвэл 2 байх $a_1,a_2,\dots,a_n$ сэлгэмлийн
тоог $A_n$ гэж тэмдэглэе. $n\ge6$ үед $A_n=2a_{n-1}+2A_{n-3}-A_{n-5}$ тэнцэл биелнэ гэж батал.
Заавар Бодолт
Заавар.
Бодолт. $1,2,...,n-1,n+1$ тоонуудын, $\forall k$ $(1\leq k\leq n)$ тооны хувьд
$|b_{k}-k|=0$, эсвэл 1, эсвэл 2 байх $b_{1},b_{2},...,b_{n}$ сэлгэмлийн тоог
$B_{n}$ гэе. Тэгвэл $a_{n}=n$ байх сэлгэмлийн тоо $A_{n-1}$. $a_{n-1}=n$ байх
сэлгэмлийн тоо нь $B_{n-1}=A_{n-2}+B_{n-2}$, $a_{n-2}=n$ байх сэлгэмлийн тоо нь
$B_{n-2}+A_{n-3}+A_{n-4}$ болохыг төвөггүй харж болно. Иймд
$$\left\{\begin{aligned}{l}
A_{n}&=A_{n-1}+A_{n-2}+A_{n-3}+A_{n-4}+2B_{n-2}\\
&=A_{n-1}+A_{n-2}+A_{n-3}+A_{n-4}+2(A_{n-3}+B_{n-3})\\
A_{n-1}&=A_{n-2}+A_{n-3}+A_{n-4}+A_{n-5}+2B_{n-3}\end{aligned}\right.$$
Эдгээрийг хасвал
$A_{n}=2A_{n-1}+2A_{n-3}-A_{n-5}$ болж батлах зүйл батлагдав.
5. $ABC$ гурвалжинд багтсан тойргийн $AC$ талтай шүргэлцэх цэгийг
$D$ гэе. $[BD)$, $[DC)$ цацрагууд ба $ABC$ гурвалжныг багтаасан тойргийг гадаад байдлаар
шүргэсэн тойрог $B$ өнцөгт харгалзах гадаад багтсан тойрогтой тэнцүү гэж батал.
Заавар Бодолт
Заавар.
Бодолт. $ABC$ гурвалжныг багтаасан тойргийг $\omega$; $[BD)$,
$[DC)$ цацрагууд ба $\omega$ тойргийг гадаад байдлаар шүргэсэн
тойргийг $\omega_1$; $\omega_1$ тойргийг $[BD)$, $[DC)$ цацрагуудыг
шүргэх цэгийг $P,Q$; $B$ өнцгийн биссектрисийн $AC$-тэй огтлолцох
цэгийг $L$; $B$ өнцөгт харгалзах гадаад багтсан тойргийн төвийн
$O_3$; $(BL)\cap(PQ)=T$ гэе.
$A,B,C,\omega_1$ тойргууд $\omega$ тойргийг шүргэнэ. Кезийн теорем хэрэглэвэл: $AB\cdot CQ+BC\cdot AQ=AC\cdot BP$ $\Leftrightarrow$ $c\cdot CQ+a\cdot (b+CQ)=b\cdot BP$. Гэвч $CQ=DQ-DC=DP-DC=(BP-BD)-DC$ учраас $$BP\cdot(c+a-b)+ab=(a+c)(BD+DC)\qquad(1) $$ $$\begin{array}{l} BD+DC=(BP-DP)+DC=BP-DQ+DC=BP-CQ=\\ =BP-(LQ-LC)=BP-LQ+LC=BP+\frac{ab}{a+c}-LQ\qquad(2)\end{array}$$ (1) ба (2)-оос $BP(c+a-b)+ab=ab+(a+c)\cdot(BP-LQ)$ $\Leftrightarrow$ $$\frac{LQ}{BP}=\frac b{a+c}\qquad(3)$$
$BDL$ гурвалжин ба $QP$ огтлогчийн хувьд Менелайн теорем хэрэглэвэл: $\frac{LT}{TB}\cdot\frac{BP}{PD}\cdot\frac{DQ}{QL}=1$ $\Rightarrow$ $$\frac{LT}{TB}=\frac{PD}{BP}\cdot\frac{QL}{DQ}\stackrel{PD=DQ}{=\!=\!=\!=\!=}\frac{QL}{BP}\qquad(4)$$ (3) ба (4)-өөс $\frac{LT}{TB}=\frac b{a+c}$ гэж гарах тул $T\equiv O_b$ яагаад?
$\omega_1$ тойргийн төвийг $O_1$, $B$ өнцөгт харгалзах гадаад багтсан тойргийн $AC$ талтай шүргэлцэх цэгийг $K$ гэвэл $\triangle DQO_1\sim\triangle O_bKQ$ $\Rightarrow$ $\frac{KO_b}{DQ}=\frac{KQ}{QO_1}$ $\Rightarrow$ $$KO_b\cdot QO_1=DQ\cdot KQ\qquad(5) $$ $AC$ талын дундаж цэгийг $M$ гэвэл $DP\|O_bM$ (батал!). Иймээс $$\begin{array}{l}KO_b^2=O_bM^2-MK^2=MQ^2-MK^2=\\ ~~~~~=(MQ+MK)\cdot(MQ-MK)=DQ\cdot KQ\end{array}\qquad(6)$$ (5) ба (6)-аас $KO_b\cdot QO_1=KO_b^2$ $\Leftrightarrow$ $QO_1=KO_b$ гэж гарч батлах зүйл батлагдав.
$A,B,C,\omega_1$ тойргууд $\omega$ тойргийг шүргэнэ. Кезийн теорем хэрэглэвэл: $AB\cdot CQ+BC\cdot AQ=AC\cdot BP$ $\Leftrightarrow$ $c\cdot CQ+a\cdot (b+CQ)=b\cdot BP$. Гэвч $CQ=DQ-DC=DP-DC=(BP-BD)-DC$ учраас $$BP\cdot(c+a-b)+ab=(a+c)(BD+DC)\qquad(1) $$ $$\begin{array}{l} BD+DC=(BP-DP)+DC=BP-DQ+DC=BP-CQ=\\ =BP-(LQ-LC)=BP-LQ+LC=BP+\frac{ab}{a+c}-LQ\qquad(2)\end{array}$$ (1) ба (2)-оос $BP(c+a-b)+ab=ab+(a+c)\cdot(BP-LQ)$ $\Leftrightarrow$ $$\frac{LQ}{BP}=\frac b{a+c}\qquad(3)$$
$BDL$ гурвалжин ба $QP$ огтлогчийн хувьд Менелайн теорем хэрэглэвэл: $\frac{LT}{TB}\cdot\frac{BP}{PD}\cdot\frac{DQ}{QL}=1$ $\Rightarrow$ $$\frac{LT}{TB}=\frac{PD}{BP}\cdot\frac{QL}{DQ}\stackrel{PD=DQ}{=\!=\!=\!=\!=}\frac{QL}{BP}\qquad(4)$$ (3) ба (4)-өөс $\frac{LT}{TB}=\frac b{a+c}$ гэж гарах тул $T\equiv O_b$ яагаад?
$\omega_1$ тойргийн төвийг $O_1$, $B$ өнцөгт харгалзах гадаад багтсан тойргийн $AC$ талтай шүргэлцэх цэгийг $K$ гэвэл $\triangle DQO_1\sim\triangle O_bKQ$ $\Rightarrow$ $\frac{KO_b}{DQ}=\frac{KQ}{QO_1}$ $\Rightarrow$ $$KO_b\cdot QO_1=DQ\cdot KQ\qquad(5) $$ $AC$ талын дундаж цэгийг $M$ гэвэл $DP\|O_bM$ (батал!). Иймээс $$\begin{array}{l}KO_b^2=O_bM^2-MK^2=MQ^2-MK^2=\\ ~~~~~=(MQ+MK)\cdot(MQ-MK)=DQ\cdot KQ\end{array}\qquad(6)$$ (5) ба (6)-аас $KO_b\cdot QO_1=KO_b^2$ $\Leftrightarrow$ $QO_1=KO_b$ гэж гарч батлах зүйл батлагдав.
6. $1,2,3,\dots,40$ тоонуудыг тойрог дээр дараалсан аливаа $a$, $b$, $c$ тоонуудын хувьд $41\mid b^{2}-ac$ байхаар хэдэн янзаар байрлуулж чадах вэ? (Эргүүлэлт, тэгш хэмээр бие биедээ шилждэг байрлуулалтуудыг нэг байрлуулт гэж тооцно).
Заавар Бодолт
Заавар.
Бодолт. $g$ нь 41 модулиархи анхны язгуур байг. Тойрог дээрх тоонууд маань
41 модулиар геометр прогресс үүсгэх тул ноогдвор нь $q=g^{\alpha}$ гэе.
Тэгвэл тоонууд маань тойрог дээр $1, g^{\alpha}, g^{2\alpha}$, $...,g^{39\alpha}$
дарааллаар байрлана. Нөгөө талаас эдгээр нь ялгаатай байхын тулд $0\leq i < j\leq 40$
байх дурын $i, j$ тоонуудын хувьд $i\alpha\equiv j\alpha (40)$ буюу $(\alpha, 40)=1$
байх шаардлагатай. $\varphi (40)=40(1-\frac{1}{2})(1-\frac{1}{5})=16$. Нөгөө талаас
ноогдвор нь $g^{\alpha}, g^{-\alpha}$ байх 2 байрлал тэгш хэмтэй тул нийт
$\frac{16}{2}=8$ ялгаатай байрлал бий.